29.09.2016

Longue Histoire des "avatars" de pharmacon


Notes sur la « technique » : longue histoire des « avatars » de pharmacon.

 
Mon intervention pendant la soutenance du 26 septembre 2016 portait sur ces points:

 

En choisissant la question de technique chez Derrida, nous avions à la fois une forte intuition concernant la chose essentielle de la philosophie (ontologie et technè au sens de poieien, poiesis, via Heidegger) et d'avoir choisi un sujet fort marginal concernant  la philosophie. A l'époque, tout le monde s'occuper de Derrida, pour les raisons d'inter-culturalité, l'éthique et la politique...

 


Mais, dans votre thèse;

Vous n'avez pas assez différencié les différentes époques de la technique; sauf peut-être Derrida, tout le monde y va à une certaine périodisation. Vous écriviez dans votre thèse que même chez Platon, il y a plusieurs sens d'usage d'écriture: Par exemple, il parle d'une écriture qui serait "marquée dans notre âme", et qui serait supérieur à celle, d'ordinaire, subordonnée et secondarisée comme l’  « hypo-mnème », par lui-même. C'est Saint Paul aussi, dans ses épitres, qui parlait d'une autre Loi qui serait inscrite dans notre âme, différemment de la Loi Juive.

 

Le problème soulevé avec le concept de "pharmacon", comme vous avez bien relevé, ne consisterait-il pas plutôt que nous restons la plupart du temps dans la "lettre" (de l'écriture en générale, mais surtout de la métaphore). Donc,  derrière, la problématisation de pharmacon dans sa duplicité, comme aide-mémoire, et comme poison, il devrait y avoir ce problème proprement philosophique de ne pas pouvoir passer de doxa à l'épistémè. Donc, dans les termes moderne: finitude. Derrida, en assumant l'instant de la lettre ou de l'écriture, assumait cette condition de  finitude.

 

Et la dialectique socratique, quelle était sinon une manière d'assumer ou de prendre au sérieux l'instant de doxa, pour atteindre ensuite, si c'est possible, l'épistèmê...

Egalement, non pas un Descartes qui resterait encore trop dépendent de l'Infini de Dieu, c'est Kant qui assumait comme une tentation incontournable de la raison, la dialectique ou l'illusion transcendantale, dû plutôt au mauvais usage de l'entendement (au lieu de raison, pour lui, de l'ordre de l'Infini encore).

 

Et derrière ce double constat concernant le statut de tout pharmacon (au delà de l'écriture au sens étroit; là où tout -c'est-à-dire, tout ce qui est a comprendre et -donc- à mé-comprendre) , il y a la réponse de Hegel aussi: Tout instant de dépassement dialectique, une fois libéré de la téléologie ou entéléchie hégélien, nous renverrait au concept de Différance derridien, via la « Différence et Répétition » de Deleuze, qui déclarait que notre époque est du "Fini-illimité" (in « Qu’est-ce que la philosophie ? » ; indéfiniment Fini, incurablement Fini)...

 

Il faillait montrer à qui doit quoi la philosophie de Derrida, et lesquels...  Donc, au fond, le concept de "différance" derridien est  inscrit à cette question de finitude assumée (mais comment?). Qu'en est-il de ce mouvement de différence ou de différenciation sans telos? Ce concept a l'air d'être celui le plus neutre, qui dit une condition ontologique minimale.

 

Votre attitude un peu indécise et "timide" (voir le pré-rapport), vient de cette neutralité derridienne, qui, avant vous, m'a rendu difficile d'avancer des thèses fortes: "la thèse des thèses", attitude thétique, etc.

 

Vous insistez justement sur la "médiaté" (p.220). Donc, c'est la médiation qui constituerait toute sorte d'arté-factualité... Le milieu dans lequel sévit la médiation, c'est le "metaphoricos" (déplacement derridien, dans le mouvement de différence, va plutôt dans le sens de "métonymie", contribution très juste de Nami Başer).

 

Mais dans cette neutralité, il y a quelque chose qui fait à juste titre alerter Bernard Stiegler. ..

 

Si l'on ne distingue pas (Aristote aussi distingue –quoique le plus souvent restant neutre-, c'est la technique même de la philosophie occidentale) entre un bas et un bas dans l'échelle de "valeur" (il  y faut faire une "ré-évaluation de valeur des valeur, comme Nietzsche prêchait), entre les différents "types" de techniques, voire entre les différentes politiques d'écriture, c'est difficile de porter un jugement de valeur et faire une évaluation, une thèse.

 

Hegel, tout étant sensible à la différence entre une écriture alphabétique qui est plutôt logocentrique, phonologique et une écriture pictogramme ou hiéroglyphe, etc. donnait cette évaluation (déconstruite par Derrida dans « De la Grammatologie »)...

 

Il y avait des mouvements spirituelles dans l’Islam, comme Hurifi (Mysticisme ou Esotérisme de Lettre: Hurufiyya), comme il y a eu de Cabbale en Judaïsme. Donc, il faillait être sensible à ces différences.

 

Certes, l'Occident a évolué dans le sens de "âme", logos, raison, spontanéité, de certitude et clarté, la science (« idéalités  réitérable identiquement et universellement » ; Husserl commenté longuement par Derrida dans la Préface de « l’Origine de la Géométrie », dans les débuts de sa « thèse », jamais vu le jour : « Qu’est-ce que l’idéalité de l’objet littéraire ? »), Mais l’Occident a aussi inventé, contre toute attente, ou comme un partage disjonctif,  la "littérature" au sens précis où Derrida donne a ce mot et phénomène proprement Occidental.

 

Il faillait préciser et montrer ce que Derrida entendais quand il parlait "début d'une époque d'écriture", via ce qui s'est passé, et en en train de passer dans la littérature moderne.

 

Le poison de pharmacon est de mécomprendre et de prendre à la lettre (c’est et l’échec de métaphoricité, et celui de la raison, de l'esprit) est aussi "bêtise" que Derrida valorise dans sa lecture de Deleuze (« La Bête et le Souverain »). Bêtise n'a rien  à faire de bêtes, mais elle est proprement "humaine". "Bêtise philosophique" serait autre chose que la bêtise des « machines » ou de l'homme philo-technologue quotidien.

 

Il devrait y avoir des différentes politiques: usage maléfique de l'écriture  -et de la lecture, bien entendu- (étatique, administrative, totalitaire, scientifique) et l'usage thérapeutique, salutaire, performatif,  s'auto-indemnisant, autrement immune, heilig, etc. « Ecritures », tout court, ou l’écriture des textes sacrés étant de l’ordre exemplaire.

 

Sommes tout, c'est fort comme thèse, et Stiegler semble, après Derrida, avoir raison ; me semble-t-il.

 

28.09.2016

Mecazî Sessizlik Beden Olunca / Neden Filozof Mecaz oldu?

13.06.2013 (ilk yayım)


Mecazî Sessizlik Beden Olunca /
Neden Filozof Mecaz oldu?

G. Agamben'in Nesir Fikri'nden alıntılayarak şöyle yazıyormuş Murat Gülsoy 25 Aralık 2009'da, yeni (13 Haziran 2013) farkında vardığım bloğunda: (602. Gece)

 "Mecazın gereklerini yerine getirmek için mecazi bir susuş bulmalı.
 Mecazi Sessizlik nasıl mümkün olur?"

Gezi Parkı olayları (Haziran 2013) sanırım bu karanlık susuşa bir son verdi veya onu tamamına erdirdi; söz (logos) öyle bir şekilde özgürleşti ki, mecaz, "şişeden çıkan cin" (Kutluğ Ataman, The Independent) gibi sokaklarda meydanlarda bir cisim, bir beden buldu, billurlaşıp kristal gecede logos olan gövde oldu.

İşte buna dayanarak ben de o meşum şiirimde ("İki şairin birbirine küstüğü yerde gül biter..."),

"ben bunu daha önce rüyamda satırı satırına görmüştüm"

deme hakkını kendimde buluyordum (aynı Agamben'in "susamayan filozofu" gibi...)

*

Hikâyeyi olduğu gibi alıntılıyorum:

"[Agamben, Nesir Fikri] Eskiden Atina’da filozof olmak isteyenleri sıkı bir şekilde döverlermiş. Gıkını çıkarmadan dayanırsa filozof olmaya hak kazanırmış. Yine böyle bir filozof adayını dövüyorlarmış ve bu sefer gerçekten de pestilini çıkarmışlar adamın. Filozof adayı sonunda ‘artık filozof olmayı hak ettim!’ diye haykırmış. Gülmüşler, bunu söylemeseydin gerçekten de hak edecektin, demişler.


Susmalı mı gerçekten? Mecazın gereklerini yerine getirmek için mecazi bir susuş bulmalı. Mecazi Sessizlik nasıl mümkün olur?"  

*

Şimdi,
 o Kristal gecede dövülen filozof ancak susabilir, susmalıdır da bence. Ancak hemen şunu da ekleyeyim ki, o filozof ölmekten, Karaköy İskelesi civarında karanlıkta mucizevî bir şekilde beliren beden bulmuş bir mecâz tarafından kurtarılmıştır da.   Kurtulan bir filozof artık iç rahatlığıyla susabilir ve mecâz olarak hayatını devam ettirebilir.

*

Sonra,
 Müge Sandıkoğlu'nun "an itibariyle" Murat Gülsoy'a yanıtı tokat gibi patlıyor suratıma:

"Mecazî dövmelerle yeterince filozof olmadık mı? Eskiden gıkımızı çıkarabildiğimiz mecazî dövmelerin ardından, artık ses çıkarmanın anlamsızlığına ulaşıldığı noktada mecazî sessizliğin erdemine vakıf olmadık mı? Birilerinin onayına ihtiyaç duymadan, gittikçe bir üst basamağa çıkıyoruz, her dayaktan sonra. Farkındalığın konforu bu olsa gerek." (Müge Sandıkçıoğlu)
http://muratgulsoy.wordpress.com/2009/12/25/filozof-olmak-icin/#comments

25.09.2016

TAKVA NEDİR NE DEĞİLDİR BİLMECESİ


TAKVA NEDİR NE DEĞİLDİR BİLMECESİ

(15 adımda Takvâ’ya yaklaşmak)

 

1.   Atın, eşeğin, merkebin, ama özellikle de insan yapımı katırın Varlığını (Varlığının anlamını) anladığınızda; "Takvâ"'yı da Kur’ân’da adı bile olmayan Frasça « namaz » ile, («salât » hariç), genel olarak ibâdet, camii, mescid’e devam vb. ile çeviremeyeceğinizden, « Allah’ın emirlerini yerine getirmek » veya « Allah korkusu » diye kestirmeden çevirip geçiş-tir-me-meyi de öğrenmiş olacaksınız!
 

“İki fotoğraf içinde, insan ve hayvanların arasındaki farkı gördüm. İyi ki iyi insanlar hâl varlar!” (diye paylaşmış @figeenn29)


 

2.   İstanbul bir yana bırakılacak olursa, Anadolu'nun Moğol istilâlarında bile bu derece kültürsüzlük (anlayışsızlık) seviyesiye indiği vâk'i olmadığı bir çağda –bugün- sen ne güzelsin Sezai K.!

 

« Hıristiyanlar sembol olan çarmıhı somut olarak anlama yanlışına düştüler. İnsan nefsi çarmıha gerildikten sonra ruhun İsası doğar.”, demiş Sezai Karakoç…


 

3.   "İkinci kısmını" anlıyorlar da, rüya âleminde zombi gibi yaşayanlardan ilk kısmını anlamalarını istemek biraz fazla değil mi? 1 ilâh, 2 ilâh : farkı ne ?

 

Çok güzel ve dramatik bir şekilde sorulmuş bir soru :

“''La ilahe illallah'' derken neyin altına imza attığının farkında mısın?”


 

4.   Allah senin ne « sevgi »ne ne de « korku »na muhtaçtır; Takva burada değil, belki en fazla niyetinde (niyet de sözünde). İltifâtın özünde değil sözünde zâhir'dir.

 

“Sen Allah ile beraber olunca, O, daima varlığının işaretlerini sana hissettirir.”, demiş Malcolm X


 

 

5.   Bundan iki sonuç ortaya çıkar: 1- Özne'nin bilişsel bütünlüğü yoktur: hükmedemediği bağımsız organlardan müteşekkil bir « aglomera »dır (ya da 20. yüzyılda Freudculuğun kabul ettiği gibi bir « kompleks »tir); 2- (Sizi) Niyet'ten, kalb'den yargılamayacağız… (Bu da « 4 » ile çelişkili olacaktır.)

 

« Gün gelecek, elleri, dilleri ve ayakları yapmış oldukları kötülükleri tek tek bildirerek, aleyhlerinde şahitlik edecektir » (Nur Sûresi, 24 :24)


 

6.   "Ben"in aleyhine şahitlik (Eşhedü) edecek hangi organ varsa ya şimdi konuşsun ve şikayetini bildirsin ya da sonsuza kadar sussun Bir'icik'e!

 

7.   Solus ipse –yalnız bir kendilik olma- (bazı üst memeli hayvanlar dahil, ontolojik/ Hilkat/ Fıtrat) koşul ise, diğer yalın/ yalnız olma halleri ampirik'tir (olumsal ve olgusal sebep/ sonuç ilişkisine tâbii): Allah şüphesizdir ki (Ben’i birilerinden korumaktan önce) birilerini Ben'den koruyor…

 

« Eğer hâlâ yalnızsanız, Allah sizi birilerinden koruyor demektir. » [Stoa’nın kozmik inâyet anlayışının bir devamı, bizce]


 

8.   Eisamkeit (Yalnızlık): Ben kendimi öyle bir düzenleme (agencement) içine sokmuşumdur ki, Allah'ın beni korumasına (Takvâ hariç) mahâl vermem.

 

9.   Takvâ şüphesiz Yunanca « Khairos » (Hrisriyan teolojisinden, Pavlus’ta, uygun an, inâyet anı) ile özdeş değil, ama Pro-vidence'ı ön-görmek, İnâyet sahibine benzemeyi/ yaklaşmayı (yakîn olmayı) gerektirdiği noktada Selâmet, yani « Salut »dür.

 

10.               « Salvation », yani bence « özgürleşmek » ; şeriât’in hükmünden de -Sezai’nin dediği gibi İncil denen kitapta, veya şu ya da bu din’in varsayılı ritüelinde değil-, « ruhun İsâsı’nın doğuşunda » özgürleşmek…

 

11.                (Dayn : yani, borcun Tevhîd’i, yani tek bir hiperbolik-hipotetik noktada birleşmesi ; ya da Tevhîd’in -bizim üzerimizdeki- borcu…)

 

12.               Malcolm X'in protestan Kierkegaardcılığına katılıyorum: "Tanrı seni, senin O'nu sevdiğin Aşk ile sever", diyordu Kierkegaard da: Ne kadar ekmek o kadar köfte simetrisi…Takva’nın özü buralarda…

 

 

13.               Eylem değil, söz hürriyeti, bağışıklığı (immunité) esastır: Vahiy emir değil, Açımlamanın açıklığına (istersen İmtihan, Deney) davettir: Hayat ! Yoksa « hayat »ın, yani sıfırdan dünyaya gelmenin hiçbir anlamı, hikmeti olmayacaktı…

 

« İyi ya da kötü, ağızdan çıkan her sözün bir hesâbı vardır. » (Evzâi)


 

 

14.               İncil de "sol elin günah işlerse sağ elinle kes" diyor, ama kimse mecâz'dan Şeriât kurmuyor: Niye? Hristiyan Ümmeti'nde (sezen, sezgi sahibi) Sezai'lerden çok var (geçmişte olmuş) da ondan…

 

15.               Bu "teknoloji" değil ki Japon'dan ithal edelim; Petrol değil ki Arap'tan satın alalım, Avrupaî Fikir ise zaten yandın (Fikirler çok zor ihraç ve ithal edilebilirler : kol saati değil ki Afrikalı’dan satın alıp takasın bir fikri kafana): demek oluyor ki, « İsmin Yalın Hali » bu…

 

“Kadına davranış şekli, erkeğin imanının kalitesini gösterir.”, (diyor @takva_life)


 

24.09.2016

Filozofun Ölümü


FİLOZOFUN ÖLÜMÜ

(25 adımda ‘ölü taklidi’ yapmak)

 

Devletler, ölü filozofları sever...

(@herdaimreddiye)

1.    Filozoflar filozof olmak için ölü taklidi yaptıklarından yaşarken pek fark edilmezler ama doğmak için de ölü taklidi yapan devletleri seçerler.

2.    Filozoflar ile Devletlerin ortak noktası yaşamak için ölü taklidi yapmak zorunda olmalarıdır; ancak birinciler nadiren ikinciler sahiden ölür.

3.    Filozoflar düşünmek için devletlere "gölge etme başka ihsan istemez" deyip gölgelerinden şematizm için faydalanarak 'anlık'tan[1] akla geçerler.

4.    Filozoflar ölü devletlerin ölü kabuklarından ölü sözcükleri alıp bunlardan kavramlar yaparken genelde “Deloslu dalgıçlar” gibi dalgın görünürler.

5.    Filozoflar bir deniz enkazına[2] benzer; kendileri ölü olduğu halde çevrelerinde bir  fauna ve flora oluşumuna yol açarlar: resif, lagün, kovuk, in gibi…

6.    Filozoflar uzaktan Sitenin Muhafızlarına benzerler, ama devletin kozmik odasının içinin boş olduğunu bildiklerinden saklayacakları bir giz yoktur.

7.    Filozoflar doğacakları çağı önceden bilemezler ama hep bir enkazla gelip enkaz devralmak zorunda olduklarını da bilirler: maddî/ manevî enkaz[3]

8.    Filozoflar uzaktan Siren'in sesinin kulaklarına hoş geldiği kimselerdir; sirenler yaklaştıkça onlar daha uzağa çekilirler ki notaya geçirebilsinler[4]

9.    Nedense hep filozofların penceresinin önünde bir şeyler olur: Rousseau'da bir adamı boğazlarlar, Hegel'de Napolyon tüm bir ordusuyla geçer…

10.  Filozofların ya Diyojen gibi bir fıçısı ya tüneyecekleri bir sütunu ya da Spinoza gibi bir iç bükey bir dış bükey parlattıkları aynaları olur.

11.  Filozoflar daha erken yaşta Site Muhafızlarından olamayacaklarını anladıklarından önce Tekhnè Mimetikè'ye[5], oradan da dış âlem seyrine yönelirler.

12.  İçine doğdukları enkaza göre, hemen hep Mühendishane'den Hendese'ye, oradan ya Cifr ilmine ya da çağa göre Botanik ve Astronomi'ye geçerler[6].

13.  Diğer tüm herkes için bitki bir bitki, taş bir taş, yıldız da bir yıldız iken, Filozofa bir taş bir bitki, bir yıldız da yanan bir taş görünür.

14.  Botanik, Jeoloji ve Astronomi'de belli bir yere gelen[7] Filozof çömez, dış âlem seyrinden iç âleme, hıltlar ve salgılardan Melankoli'ye[8] geçer.

15.  Enkazın (yani; deniz kabukları, kalker katmanları, devlet arşivi, lügât ve gramer) seyri onu ziyadesiyle üzmüş, bir süre Melankoli'de ölü taklidi yapar.

16.  Bilhassa lügât'ın içine düştüğünde hissettiği boşluk onu 'başının üstündeki yıldızlı gökyüzü'den ziyadesiyle teessüf eder; artık kırgın, umutsuzdur.

17.  İç âlem tasavvuru adına Tab’dan Tebâbet'e, oradan da Tıbba geçmenin sonuna yaklaştığı noktadır bu; artık gramerciler de onun derdine devâ olamaz kategoriciler de…

18.  Bir yanda içinde oynaşan 'hıltlar', diğer yanda sonuşmaz ebedî doğruların ona kapalı semâsında peyk'e girmiş fikriyat sferleri: Böyle binyıl geçer.

19.  İlk birinci bin, ikinci bin; ölemeyen filozof için bunlar hiçbir şeydir: O âkis benim, o zülüf senin, o zümreler dizi dizi, o ilhâm perileri, o Ruh-ûl Kuddûs…

20.  Ölü taklidi yapmakta, mimesis sferlerini üçer beşer tırmanmakta o kadar ustalaşmıştır ki artık, ‘Kralların Sofrası'nda tam cambaz olacakken;

21.  Birden etrafında iç aleminin bizatihi kendisinin kendi ruhunu cezb ve meşgul etmek için aksî olan gölge ve görüngülerden müteşekkil fauna;

22.  ve florası'nın da en az kendisi kadar ölü, yaşayan her şeyin, en soluk veya sıcak nefesin ve nefsin de ölü, yani grammatik olduğunu dehşetle;

23.  idrak ederek Hay Tanrı'ya döndüğü anda Boşluk Gölü'nün buz gibi billûr kristalleriyle elinde parçalandığını müşaade eder: Artık o'nu kimse;

24.  ama Kimse'nin öldüremeyeceği Vadi'ye vardığını anlar: Bu Vadi'de ne Devlet ne Zülkarneyn, ne Ye'cüc ne Me'cüc, Çin İmparatoru dâhi artık yoktur.

25.  Yol üstünde bin çarpı bin kere ölünce, aldanınca, inanınca, vaadlerde bulununca, ufukları açınca, Ölüm'ün aslında ne kadar kolay bir şey olduğunu anlar.

 

24 Eylül 2017

06.46



[1] ‘Anlık’, momentané olan, zaman ve mekâna tâbi olduğu kadar müdrike, idrâk veya anlama yetisidir (Understanding, Entendement, Verstand) de: Kant’ta, Vernunft, yanı ‘Aklın’ bir alt tabakası…
[2] ‘Deniz Eskisi’ veya ‘épave’…
[3] Aradaki ayrım önemli değildir (indifféremment)…
[4] Siren sesinin “sanatsal” bir şey olduğu varsayılırsa, Felsefe’nin Sanat eğitimiyle başladığı da varsayılabilir…
[5] El emeği gerektiren, taklit sanatları, zanaatler…
[6] Bunlardan birinin eksik kalması Filozof olmanın önünde en büyük engeldir.
[7] Bu üçünün bir arada, özleriyle birleştirilmiş olduğu takdirde…
[8] Hipokrat hekimliği, İbn-i Sinâ, vb.