CITY AS A PATTERN OF EVENTS (toward a HERMETİC NARRATIVITY)

Hermetica: The Greek Corpus Hermeticum and the Latin Asclepius in a New ... - Google Books

Thoth's lunar bird Ibis
Horus's solar daytime bird hawk
in the house of rests of Ibis (burial)
what happened just
from Memphis to Alexandrie
through Antinopolis?

***
quotation:
1

GRAHAM LIVESEY (UNIVERSITY OF CALGARY)
(http://whiteheadresearch.org/occasions/conferences/event-and-decision/#participants)

 Deleuze, Whitehead, the Event, and the Contemporary City

The “event” has pervaded the work of many thinkers over the last several decades from

phenomenologists, structuralists, to post-structuralists; for many the event is the constituent

element of a narrative. In A Dictionary of Narratology we find that an event is defined as a

“change of state manifested in discourse by a process statement in the mode of do or happen. An

event can be an action or act or a happening. Along with existents [subjects and/or objects]

events are the fundamental constituents of a story.”1 This underscores the notion that events are

the essential components of any narrative. Narratives are structured by plots and, following the

phenomenologist Paul Ricoeur, make both time human, and give sense to human lives; according

to this theory an event exists because of its ability to contribute to a plot. Many argue that

narratives pervade cities at all levels, from the everyday lives of its citizens to the general history

of a city. There is also the belief that provocative urban narratives are an aspect lacking in many

public or open spaces in cities.

As presented above, the conventional definition of the event and its relationship to narrative has

had an influence on some architects and urbanists during the last half century. For example, the

prominent Italian architect Aldo Rossi used the notion of the event as a central idea is his

seminal texts The Architecture of the City and A Scientific Autobiography; Rossi has written that

architecture is “the fixed stage for human events.”2 Structuralism and post-structuralism

influenced a group of architects involved at the Architectural Association during the 1970s and

1 Gerald Prince, A Dictionary of Narratology (Lincoln: University of Nebraska Press, 1987), p. 28.

2

which included Bernard Tschumi, Nigel Coates, and Rem Koolhaas; Tschumi has written that

“there is no space without event, no architecture without programme.”3 The adoption of theories

of events by architects and urbanists provided one basis for examining how space can be used, or

how architectural and urban space could create events. Much of this was consistent with attacks

on modernist urbanism that have occurred since the 1960s, and the broadly shared opinion that

modernist urban space was void of meaning and vitality.

However, there are other definitions of the event that have pervaded aspects of twentieth century

thinking that provide a different, more elusive, and potentially more comprehensive way of

thinking about how events shape the world. For example, the event is one of the central

concepts in Gilles Deleuze’s work; this remains a relatively unstudied aspect, in the worlds of

architecture and urbanism, of his influential writings. Deleuze, the philosopher of “becoming,”

provides an important, and challenging, body of work that attempts to understand the

complexities of the contemporary world. In this essay we will explore the implications for

Deleuze’s notion of event, and its origins, on contemporary urbanism. Cliff Stagoll, in The

Deleuze Dictionary, explains that for Deleuze an event arises from a set of particular forces, and

stands alone as an indication of the immanent and chaotic nature of the world.4 In his definition

of Deleuze’s concept of “becoming” Stagoll writes “every event is but a unique instant of

production in a continual flow of changes evident in the cosmos. The only thing ‘shared’ by

2 Aldo Rossi, The Architecture of the City (Cambridge, Mass: MIT Press, 1982), p. 22.

3 Bernard Tschumi, “Spaces and Events,” in The Discourse of Events (London: Architectural Association, 1983), p.

6.

4 Adrian Parr, ed., The Deleuze Dictionary (New York, Columbia University Press, 2005), pp. 87-88.

3

events is their having become different in the course of their production.”5 Therefore, there is no

particular linkage between events and narrative in Deleuze’s work.

Deleuze examines the theory of the event primarily in his books The Logic of Sense and The

Fold: Leibniz and the Baroque, although the event can also be found as a concept elsewhere in

his writings. In the earlier text, The Logic of Sense, which is an extended study of sense and

nonsense through the theories of the Stoics, Lewis Carroll, and Péguy, Deleuze devotes several

sections to the event. In the ninth series he describes “singularity” and the idealistic aspect of

events. He writes:

Singularities are turning points and points of inflection; bottlenecks, knots, foyers, and

centers; points of fusion, condensation, and boiling; points of tears and joy, sickness and

health, hope and anxiety, “sensitive” points.6

In the twenty-fourth series Deleuze tackles the difficult question of what might link events

together, drawing on Leibniz and Nietzsche. Here he writes:

Between events, there seem to be formed extrinsic relations of silent compatibility and

incompatibility, or conjunction and disjunction, which are very difficult to apprehend.7

In the twenty-sixth series he affirms that events do belong to language.8

5 Ibid., p. 22.

6 Gilles Deleuze, The Logic of Sense (New York: Columbia University Press, 1990), p. 52.

7 Ibid., p. 170.

8 Ibid., p. 181.

4

In a subsequent book, The Fold: Leibniz and the Baroque, Deleuze develops and modifies his

theory of the event. In a chapter entitled “What is an Event?,” Deleuze draws directly from

Alfred North Whitehead’s definition of the event, as he demonstrates a more precise definition of

the term. He describes four conditions of the event: 1) extension, 2) intensities, 3) the individual

and “prehensions,” and 4) eternal objects or “ingressions.”9 At this point, the definition of the

event that will be developed in the remainder of this essay will explore this definition that

Deleuze derives from Whitehead. In Whitehead’s work he devotes extensive study to the event

in his texts The Concept of Nature (published 1920) and Process and Reality (published 1929).

If we look at the four conditions for the event that Deleuze identifies, we begin with extension.

Events address time and space, particularly with respect to time as the passage of events, which

raises Whitehead’s assertion of the “extensive relation between events.”10 In The Concept of

Nature, in the chapter entitled “The Method of Extensive Abstraction,” Whitehead notes that the

relations between events are transitive, and that events are parts of other events.11 He writes: “In

respect to extension two events are mutually related so that either (i) one include the other, or

(ii) one overlaps without complete inclusion, or (iii) they are entirely separate.”12 For Deleuze,

the event forms part of an infinite series, with, as Whitehead states, events inter-related with one

another.13 Alain Badiou, in his essay “The Event in Deleuze,” develops four axioms of the event

based on his reading of Deleuze’s work. According to Badiou, Deleuze’s second axiom states

9 Gilles Deleuze, The Fold: Leibniz and the Baroque (Minneapolis: University of Minnesota Press, 1993), pp. 77-

80.

10 Alfred North Whitehead, The Concept of Nature (Amherst, NY: Prometheus Books, 2004), p. 34.

11 Ibid., p. 76.

12 Ibid., pp. 185-86.

13 Deleuze, The Fold, p. 77.

5

that the event is a “synthesis of past and future,”14 or to quote Deleuze, the event “is always that

which has just happened and that which is about to happen, but never that which is happening.”15

Here the importance of time is underscored and that, for Deleuze, the present is not

determinable. The extensive aspects of the event address the spatial and temporal aspects of

events and the relationships between events; the world could be composed (musically,

architecturally, etc.) of patterns or infinite series of events. R.G. Collingwood emphasizes the

extensive aspect of Whitehead’s theories and stresses that there is an “aim,” or vital teleological

dimension, to Whitehead’s process of becoming.16

In the second part of Whitehead’s definition, Deleuze writes that events have “intrinsic

properties (for example, height, intensity, timbre of a sound, a tint, a value, a saturation of color),

which enter on their own account in new infinite series, now converging towards limits, with the

relation among limits establishing a conjunction.”17 In particular the intensity of a property is

part of an event. Deleuze’s third axiom, according to Badiou, notes that while the event

“intensifies bodies, concentrates their constitutive multiplicity” it is not of the same nature as the

bodies it affects.18

The third component embraces Whitehead’s notion of the individual, with an emphasis on

creativity or the production of new events. Here we encounter Whitehead’s theory of

“prehension,” which he develops in texts such as Process and Reality. According to Lewis S.

Ford this is Whitehead’s definition of what is more commonly known as “experience” or

14 Alain Badiou, “The Event in Deleuze,” Parrhesia (Number 2, 2007), p. 38.

15 Ibid., p. 38.

16 See R.G. Collingwood, The Idea of Nature (Oxford: The Clarendon Press, 1945), pp. 165-174.

17 Deleuze, The Fold, p. 77.

6

“feeling,” or Deleuze’s concept of “affect.” Lewis writes that prehension for Whitehead means,

“any (conscious or unconscious) “taking account” of another, such that the prehender is affected

by what is prehended.”19 A prehension is a relationship between entities.20 Deleuze writes:

…the event is inseparably the objectification of one prehension and the subjectification of

another; it is at once public and private, potential and real, participating in the becoming of

another event and the subject of its own becoming.21

In the fourth aspect of the definition Whitehead discusses objects as part of events. The

relationship is defined by what he calls “ingression.” Whitehead writes:

The ingression of an object into an event is the way the character of the event shapes itself in

virtue of the being of the object. Namely the event is what it is, because the object is what it

is; and when I am thinking of this modification of the event by the object, I call the relation

between the two ‘the ingression of the object into the event.’ It is equally true to say that

objects are what they are because events are what they are.22

Whitehead identifies three kinds of objects: 1) sense-objects, 2) perceptual objects, and 3)

scientific objects. The sense-object is the most fundamental and can include colours, sounds,

smells, or feelings. Perceptual objects include physical objects such as furniture or buildings.

18 Badiou, “The Event in Deleuze,” p. 38.

19 Lewis S. Ford, “Afterword,” in L.S. Ford and G.L. Kline, eds., Explorations in Whitehead’s Philosophy (New

York: Fordham University Press, 1983), p. 329.

20 William A. Christian Sr., “Some Aspects of Whitehead’s Metaphysics,” in Ford and Kline, eds., Explorations in

Whitehead’s Philosophy, p. 33.

21 Deleuze, The Fold, p. 78.

7

Whitehead dose not address scientific objects in detail, suggesting they lie outside his theory.

According to Whitehead, objects “convey the permanences recognized in events.” 23

In summary, Whitehead writes: “Events are lived through, they extend around us. They are the

medium within which our physical experience develops, or, rather, they are themselves the

development of that experience.”24 In a text on Whitehead, originally published in 1942,

Stephen Lee Ely also summarizes Whitehead’s notion of events, he writes:

The world is not a thing it is a process….We recognize, first of all, that the underlying drive

of things expresses itself in a diversified plurality, an ever-changing, ever-renewed complex

of events. Further, the underlying drive is an activity in which novelties incessantly and

necessarily emerge: for whatever has already happened makes a difference to each newly

born event….The world-process is one in which the component events so interpenetrate that

each influences every other, and it is these influences thus received and felt that constitute

the material out of which each nascent event is constructed.25

The theory of event expounded by Deleuze in The Fold: Leibniz and the Baroque, derived

mainly from Whitehead, is based in part on Whitehead’s critical interpretation of Einstein’s

Theory of Relativity. Leibniz, Whitehead, and Deleuze are philosophers of becoming,

addressing the complexity and chaos of the world; they are also philosophers of the event. They

22 Whitehead, The Concept of Nature, p. 144.

23 Alfred North Whitehead, An Enquiry Concerning the Principles of Natural Knowledge (Cambridge: University

Press, 1955), p. 62.

24 Ibid., p. 63.

25 Stephen Lee Ely, “The Religious Availability of Whitehead’s God: A Critical Analysis,” in Ford and Kline, eds.,

Explorations in Whitehead’s Philosophy, p. 179.

8

are philosophers who embrace divergence, discord, and change.26 The remainder of the essay

will explore the Whiteheadian/Deleuzian definition of the event against definitions of the city,

particularly the contemporary city.

* * *

As we begin to consider the potential relationships between the expanded theory of the event

provided above, with the contemporary city it is also useful to attempt to define the

contemporary city in general terms. Cites emerged with the development of agriculture and the

production of surplus food, which in turn led to settlements that supported both specialists

(rulers, priests, soldiers, craftsmen, merchants/traders, etc.) and general labour, those not

engaged in agriculture. Essential to the structure of cities were the development of writing to

keep records, a social structure, and technologies (particularly in transportation, tool making, and

weaponry). Therefore, cities have been considered to be both material and immaterial, or social

and formal, and they have been dependent on interconnectivity with the surrounding agricultural

system, and extensive trading networks. Cities draw people together into dense settlements.

Since the emergence of the city in the Neolithic era, the fundamental aspects of the city have

remained, however, the relative emphasis on the component elements has changed. With the

emergence of postmodernity the city has once again gone through dramatic changes in structure,

social organization, and technology.

26 Deleuze, The Fold, p. 81.

9

The influential American urban historian and theorist Lewis Mumford, in his 1937 essay “What

is a City?,” provides one definition of the city when he writes:

The city is a related collection of primary groups and purposive associations….These varied

groups support themselves through economic organizations…and they are all housed in

permanent structures, within a relatively limited area….The city in its complete sense, then,

is a geographic plexus, an economic organization, an institutional process, a theater of social

action, and an aesthetic symbol of collective unity.27

Mumford also provides a general definition of the city in the introduction to his 1938 book The

Culture of Cities, he writes:

The city…is the point of maximum concentration for the power and culture of a

community….The city is the form and symbol of an integrated social relationship: it is the

seat of the temple, the market, the hall of justice, the academy of learning. Here in the city

the goods of civilization are multiplied and manifolded; here is where human experience is

transformed into viable signs, symbols, patterns of conduct, systems of order. Here is where

the issues of civilization are focused….28

Mumford’s definitions provide a clear indication that the city represents for him a relatively

stable condition, that it is the centre of religion, economy, law and education, and that it has a

transformative impact on its citizenry. For Mumford, a city occupies a distinctive location and

10

has material presence, but is also about social relationships, economic systems, laws, and

symbolic structures; much of this accords with a brief description of the city provided by

Whitehead in his book Adventures of Ideas.29 Conventionally cities are also presented as a

reciprocal relationship with rural or agricultural space. As Mumford states cities “are a product

of the earth,”30 and then recounts how the countryside supplies the city with raw resources. This

was historically supported by the clear separation between city and country defined by the city

walls. And yet, cities have always relied on dense inter-relationships, including trade networks,

and lines of supply and demand. According to Mumford, cities as collectivities, tell a particular

story through their structures, the city is a great work of art.31 Here he asserts the concrete over

the spatial, the built city as an enduring testimony to a culture, or civilization. This could be

construed, in the contemporary context, as a nostalgic position. Mumford goes on to state that

cities arise from social needs and create new means of expression. Cities are places of

innovation, whether in art, commerce, or technology. And while Mumford was a great

proponent of the Garden City, he was generally disturbed by the many developments that

occurred in cities since the industrial revolution; the seemingly chaotic, dispersed, and sprawling

nature of cities in particular. Mumford states that urban structures have been unresponsive to

rapid change during the modern era, for Mumford the historic forces that created great cities

seem to have been defeated.32

27 Lewis Mumford, “What is a City?” in R.T. Gates and F. Stout, eds., The City Reader ( London: Routledge, 1996),

pp. 184-85.

28 Lewis Mumford, The Culture of Cities (New York: Harcourt Brace Jovanovich, Inc., 1970), p. 3.

29 Alfred North Whitehead, Adventures of Ideas (New York: The Free Press, 1967), pp. 95-97.

30 Mumford, The Culture of Cities, p. 3.

31 Ibid., p. 5.

32 Ibid., p. 8.

11

Against the definitions provided by Mumford, the Italian sociologist Franco Ferrarotti proposes

that the contemporary city can be understood, not just a material structure, but also as a

“collection of messages, a world of meanings, a grid of communications,”33 in other words, as a

multiplicity of systems:

…(a) an economico-ecological or productive system in the first instance; (b) a political

system; (c) a cultural system; (d) a family system, reproductive and relatively educational;

(e) a symbolic system, determined by religious faiths, sacred and profane, revealed or

immanent.34

Ferrarotti notes that Marxian class structures have crumbled, that capital and economic structures

are now very fluid, and that the traditional distinction between country and city is gone. In effect

much of what has been associated with the city may have evaporated in the rapid changes that

cities have been subjected to, he suggests we may be entering a “post-urban” period.35 The city,

country, and wilderness have effectively become part of one large global system; in other words,

the material or formal order of the contemporary city no longer functions as the stable aspect of

urbanism, in the way that it has done historically, cities are more fluid as structures. Ferrarotti’s

definition has some resonance with the definition of the town provided by Deleuze and Guattari:

The town exists only as a function of circulation, and of circuits….It imposes a frequency. It

imposes a polarization of matter, inert, living or human; it causes the phylum, the flow, to

33 Franco Ferrarotti, “ Civil Society as Polyarchic Form: The City,” in P. Kasinitz, ed., Metropolis: Center and

Symbol of Our Times (New York: New York University Press, 1995), p. 452.

34 Ibid., p. 454.

35 Ibid., p. 454.

12

pass through specific places, along horizontal lines. It is a phenomenon of transconsistency,

a network, because it is fundamentally in contact with other towns.36

The Whiteheadian/Deleuzian theory of the event helps to understand the elusive complexity of

the contemporary city. Rather than as a dualistic divide between hard and soft, or material and

social, contemporary cities revolve around a complex interplay of events in time and space. The

economic and cultural roles of cities are changing rapidly, and institutions historically associated

with cities have become much more dispersed. Since the 1940s cites globally have witnessed

rapid and radical change. Even older historic cities have seen significant change in the way they

interact with global forces. Given the Whiteheadian/Deleuzian notion that everything is event,

we then arrive at an understanding of the city as an intensity of particular events in a complex

context that is spatial and temporal and continuously changing. This is a more accurate

depiction of the contemporary city, where it is difficult to pinpoint permanence, although

Whitehead does note that “duration” is an important aspect of societies. Even longstanding

institutions, represented by monumental buildings, are subject to change, as Michel Foucault has

poignantly demonstrated in his writings. Philosophies, based on becoming, tend to be accused of

having nihilistic tendencies, as there is no stable condition onto which meaning can be attached.

However, as Whitehead and Deleuze have demonstrated, the inter-connectedness of everything

suggests that the structure, or ever-changing patterns of events, does provide an affirmation of

cosmic processes. The contemporary city is a dispersed structure, with a completely

interconnected relationship between it and its surroundings, local, regional, and global. Cities

36 Gilles Deleuze and Félix Guattari, A Thousand Plateaus: Capitalism and Schizophrenia (Minneapolis: University

of Minnesota Press, 1987), p. 432.

13

are complex event structures that can be interpreted as being based on intensities, rather than as

narratives, these intensities can be charted and/or composed.

* * *

Elizabeth Grosz, in her book on post-structuralism and architecture, describes Deleuze as “the

great nomadologist, the thinker of movement, of difference, the cartographer of force rather than

form….”37 The cartography of forces is where the Whiteheadian/Deleuzian theory of event can

provide a preliminary basis for examining the event and the contemporary city. As Grosz also

underscores in her book, Deleuze’s concepts are not meant to be directly applicable in the

manner that many architects have attempted to translate them. However, the theory of the event,

following Whitehead, that Deleuze embraces, with its relationship to contemporary theories of

complexity and chaos, does provide important insights into the world, and the relationships

between sensations, time, space, and structures. The expanded definition of the event provided

above, can encompass the more conventional definition of the event as a distinctive happening,

one that can contribute to a narrative. The narrative is a structured sequence (not necessarily

chronological) of events that occur in time and space, and provides an individual event with a

larger structure into which it can be placed. Clearly, Whitehead and Deleuze present a more

complex concept of the event. The broader definition they embrace could include narrative

structures, but also embraces the entire range of phenomena in space and time, and the impact

events have on prehending bodies, in effect it is a unified theory of the event.

14

A city exists as a complex structure within a larger order of events, a structure that encompasses

and creates events at all levels. The emphasis on the creative, or generative, aspect of events,

informs both Whitehead’s and Deleuze’s work. From the rather difficult definition provided

above, we can begin to develop a number of preliminary concepts that can provide an approach

to the contemporary city. Firstly, the work of Whitehead and Deleuze provides an expanded idea

of what an event is. Events occur in space and time, and affirm the complexity of life as a

constantly changing condition. The emphasis both authors place on the creation of new events is

both affirmative and productive. The definition also gets to the immense complexity of

experience, from the fleeting sensation of a smell to the enduring presence of an architectural

monument. The notion of intensity also plays into this, when the city is understood as a everchanging

network of intensities. As the statement from Deleuze above regarding singularity

attests, the event can also arise out of an unusual coalescing of forces that produce something

like a bottleneck, a point of fusion, or a moment of joy. Here the connection to the operations of

a city becomes more explicit, in that unlike the normative definition of the event that emphasizes

an agent, or actor, and an object or space, the Whiteheadian/Deleuzian formulation implies a

prehending body, however, not necessarily as the active component. There is also a deep

interrelationship between events and objects, what Whitehead terms “ingression,” whether

sensed or physical, and events, and that an object is an event and embodies events is a beneficial

formulation for architects and urbanists. Contemporary cities, as one expect, produce an infinite

range of events on all levels, most of which, like traffic patterns, correspond with the structure of

the city as an immense technical and social construct.

37 Elizabeth Grosz, Architecture from the Outside: Essays on Virtual and Real Space (Cambridge, Mass.: MIT

15

Secondly, how events interact is an important aspect of this theory. Given the emphasis on

becoming, and an ever-changing and pluralistic world, made by Whitehead and Deleuze, the

event is a central concept in their work. Events are interrelated, often interpenetrating one

another. The interconnection of events in time and space means that the contemporary city

provides a useful model for describing the complexity of events. In a public park, the greenness

of the space is an event, as are all the environmental aspects, whether wind, sun, seasons, time of

day/night, and/or smells. All of the individual elements that comprise the park are events, these

exist in time so are constantly changing, while retaining an enduring dimension. The use of the

park and its larger context are also events. All of this means that in space and time, a complex

set of forces are continuously creating and shifting the nature of the park. Occasionally a set of

conditions arise that establish a new set of relationships, intensities, or possibilities. Events

establish the park in time and space, affirming its position in a wide range of other forces; it is a

living construct. Here, the biological analogies that resonate in Deleuze’s work in particular, are

also affirmed. Events create a shifting web of inter-connectivity that hold together structures,

and demonstrate the aliveness of a structure; events generate more events. According to

Whitehead, events also create patterns,38 these affirm the aspect of becoming, or that the world is

an organism.

Thirdly, because of their preoccupation with becoming, Whitehead and Deleuze emphasize

process, innovation, and plurality. The ever-changing nature of events, leads to the production

of new events, therefore, there is a creative, or compositional aspect to the structure of events. A

city is comprised of an infinite multitude of events that have occurred and are about to occur;

Press, 2001). p. 60.

16

most are banal, many are new. A sudden convergence of forces, or events, creates a new event, a

sensation, feeling, or structure. Unlike narratology, there is not necessarily a story into which

the event fits. Events, for Whitehead and Deleuze, affirm a greater order, they both use

organisms as the basis for understanding our perceptions of the world. Whitehead, in particular,

against mechanistic and causal models of science developed a “philosophy of organism.”39 This

provides a potential basis for examining cities as analogous to organisms, or ecological

structures.

Returning to the four-part definition of the event outlined above, we can make the following

observations. Firstly, events are a product of time and space, events occur in a temporal and

spatial field; events generate more events. Secondly, events have intensions, or intrinsic

qualities; they belong to all aspects of experience from the most ephemeral to the most enduring.

The emphasis on creativity in both the work of Deleuze and Whitehead, means that events

importantly arise from the convergence of forces that create innovation. The question of

intensify provides intriguing possibilities for those examining structures such as the

contemporary city, as the contemporary city has typically been resistant to conventional methods

of analysis. Thirdly, events are public and move to a private prehending body, the creative

individual is affected. Here the prehending agent, whether human or not, is fully embedded in

events. Fourthly, the important interpenetration of events and objects, the notion of “ingression”

addresses questions of duration and permanence. This is of particular interest to architects and

urbanists who tend to understand a more oppositional relationship between structure and space,

or material and function.

38 See Collingwood, The Idea of Nature, p. 165.

17

The ever-changing patterns of events means that structures can have a harmonic or musical

dimension; this departs from the literary or historic aspect of the more conventional definition.

This unified theory of event overcomes dualism, and encompasses space, time, material,

properties of all events, along with the interrelation between events and those who experience

them. Ultimately, continuously changing patterns of events emerge that affirm the “ontological

realization of the…infinite power of Life….there is no contradiction between the limitless of

becoming and the singularity of the event.”40 As Badiou points out, in his first axiom, Deleuze’s

conception of the event encompasses a general ontology or “infinite power of Life,” for

Whitehead the full complexity of nature. This effort to create an all encompassing theory of

event, means that all that occurs in space, whether in long or short duration, a sensation, or a

structure are events.

The fourth Deleuzian axiom that Badiou identifies, addresses the notion that the event

“composes a life somewhat as a musical composition is organized by a theme.”41 This resonates

with the first axiom, arguing that events have deeper implications beyond the narrative,

structural, or geometrical. The reference to music, implies that events have a musical potential

that resonates with the infinite variety of events occurring at all levels of the world, that there are

structures that link all events together. Whitehead also touches on the notion of rhythm in the

final chapter of his text An Enquiry Concerning the Principles of Natural Knowledge. A number

of urban theorists, including Henri Lefebvre, also address rhythm, music, and the city. In a

passage that resonates with Whitehead and Deleuze, Mumford writes:

39 See “Whitehead, Alfred North” in A Dictionary of Philosophy (London: Pan Books Ltd., 1979), pp. 345-46.

18

By the diversity of its time-structures, the city in part escapes the tyranny of a single present,

and the monotony of a future that consists in repeating only a single beat heard in the past.

Through its complex orchestration of time and space, no less than through the social division

of labor, life in the city takes on the character of a symphony….42

The notion that contemporary cities are ever-changing harmonic or musical structures composed

by infinite patterns of events seems overwhelming, and yet against current reductivist strategies

employed by design professionals, planners, politicians, and engineers it provides an optimistic

and radically different approach to examining contemporary cities. To conceive of cities as

unified totalities also provides a means for understanding contemporary cities as ecological

entities, structures that resonate with the world.

40 Badiou, “The Event in Deleuze,” p. 38.

41 Ibid., p. 39.

42 Mumford, The Culture of Cities, p. 4.

MESEL İÇİNDE MESELLER

Mesel İçinde Meseller / Ve diğer Meseleler…



Örneklem: Antalya Şehri

Tanıklık: Kim konuşuyor/ yazıyor? M1 ; Zaman 2009 Ağustos’u

Mesele: Gerçek çatışma ile hayali çatışmaların “saf olay” olarak –belirsenimsiz- birliği

Aksiyom: görünür-başat olanlar kadar görünmez-algılanmaz-çekinik olanların “bir-arada-tutulması” başat çatışmayı çözündürür –yapıçözüme uğratır.



Bir-arada-tutma: bir görü ve düşünce hızı gerektirir (ironie impartielle et fulgurante)



Şehrin “mağara metaforu” ile imtihanı diyebileceğimiz bu kurmacanın ilk açılış bölümünde, şehirde –şehrin tam ortasında- bir mağara betimlemesiyle karşılaşıyoruz (bir pasajın alt katında keşfedilen bir kümes/ kreş:

“Büyük, geniş, küf, ter ve ürin kokan bir Ateshgenet’nin alt katındayım”

*



İş hanı geniş bir pasaj içinde

Ancak kriz nedeniyle dükkânların çoğu boş

İlk merdiven daha bitmeden müthiş bir fresko

Rüya âleminden fırlar gibi parlıyor

Fırça darbeleri boks darbelerinin şiddet

Ve ihtişamını çok güzel veriyor

İnsan duvardan fırlayan resmi duvardan söküp…

Ama ne yazık ki bu Ateshgenet’de

Resim duvara sonsuza dek mıhlanmış

Acı çeken bir “Merdivenaltı Klasiği”!...

*

Loş ve kullanılmayan dükkânlarla dolu alt kattayım

Bir horoz ötüyor

Şaka gibi gelen bir oda keşfediyorum

Tavandaki bir pencereden biraz ışık alıyor

Bu loş odada bir kümes var

Aynı zamanda odanın kendisi de bir kümes

Kümesin yanında bir beyaz horoz

Özgürce dolaşıyor

Bu Frau Hinkel’in horozu olmalı

Ateshgenet çökmüş horoz ayakta

Ama işte bu garip Ateshgenet’de bir adam da var

Pencereden içeri inen derin ve tozlu bir ışık huzmesi altında

Adam ibadet eder gibi vakurla tavuklarını yemliyor

Sıradan Bir Hollanda Resim Sanatı Klasiği!...

Adam çömelmiş, o olağanüstü ışık huzmesi altında

Kümesiyle ilgileniyor

Varlığımdan kendim bile ürküyorum

İnanın bu, “Kaplumbağa Terbiyecisi”nden de beter!

Çok dokunaklı bu sahne bir saray veya medrese avlusunda geçmiyor

En yoğun iş merkezlerinin olduğu

Yeryüzünde turistlerin kaynaştığı

Bir iş hanının bodrumundayız

Ve o ışığı görüyorum

Şevval Işığı

Bütün haşmetiyle yeraltında bile parlıyor

Bu hüzün bu derin ses nereden geliyor?

Kimin hükmü bu ışık?

Yeraltında bile hükmünü sürdürüyor

Adam sakince ve ruhig bir ruh haliyle

Çok önemli ve gizli bir dini görevi yerine getirir

Veya tapınağın günlüğünü tazeler

Sunağı kurban için hazırlar gibi

Tavuklarıyla ilgilenirken

Ortalıkta en babalarından bir horoz

Bütün vakuruyla dolanıyor

Bu Frau Hinkel’in horozu olmalı

LaBruyer horozu mu yoksa

Ha Alman ha Fransız ne farkeder

Buralarda bir yerlerde bir de Buridan eşeği olmalı

Bildiğin İngiliz eşeği veya Yunan Midillisi

Bir de öküz : an ox says something to an ass

Ya Râb Meryem Ana hangi döşekte?

Nereye düştüm ben?

Kim doğurtuyor beni?

Bir Arap atı gelse beni bu durumda görse

Hangi Hamse’de bu kadar nebat, hay var?

Ah Hinkel, Ah Brentano Amca,

Ah karısını bir bez parçasında doğurtan Aziz Mahmut Hüdâyi

Ah atından inen Hüdâya binen Sultan Ahmet

Ah Eski Almanya’nın bütün kümesleri

Ah Almanya sofrasına oturan Fransız askerleri

Ah Nasreddin Hodja’nın doğuran kazanı

Ah Hodja’dan çiziktirmeye kalkarken

Ölüp ölüp dirilen ben, bir ben bencileyin

Doğuran ve ölen ben, iman et!

Daha ne kadar remil, remiz bekliyorsun, haydi!

Ah bu Atesgenet’de dam çökmüş içeri ışık sızıyor

Mihrap nerde, yerinde değil

Tapınak yıkılmış

Sunak fırlamış

Kuyu kapanmış

Neden hâlâ tütüyor?

Bu hangi gizli din?

Rahipler nerde

Su boşa akıyor

Kimse yıkanmıyor

Seres, Sept nerde?

Elin içinde göz nerde?

Rabia nerde?

Kala kala kutsal bir kümes kalmış

Ve paha biçilmez güzellikte bir horoz

Öyle bir horoz ki

Bütün sefalete rağmen

Ah bütün sefaletine rağmen

Ötmeye devam ediyor

Ve Keyfhalek diyor

Nasıl kalkar buna Belâlek?

Tarumar, bitkin

*

Şapkam, şortum ve güneş gözlüklerimle

Yine bir tapınağın kudsiyetini bozuyormuş hissindeyim

Ben burada ne yapıyorum?

Güpegündüz

İlla geceleri ağlanır diye bir kayıt mı var?

*

Büyük, geniş, küf, ter ve ürin kokan bir Ateshgenet’nin alt katındayım

*

[Pasajlar: W.Benjamin’e]

Ateshgenet çıkışı karşı pasajdaki

Bütün dükkânlardan alışveriş yapıyorum

O dönemden beri müptelası olduğum bütün şeyler

İşte o gün bu dükkânlardan aldığım şeylerden bana yâdigâr

Ateshgenet Tütünü

Ateshgenet Halısı

Ateshgenet Râhlesi

Ateshgenet Şamdanı

Ateshgenet Kahvaltısı

*

Bir halk düşlemek:

(Proust’un ‘madlen’i misali ‘kefir’ ve belleğin uyanışı)

İsmi: Kefir

Ne işe yarar: Her derde devâ

Fiyatı: Elli kuruş

Bu kadar net ve kesin bir şeyi

İçmemek olmaz

Acaba Konya’daki meyan kökü kadar acı mıdır tadı?

Hemen gidip “nasıl” içileceğini soruyorum

“Nasıl” sorusu hep daha önceden karar vermişlerin sorusudur

Hatta vazgeçmişlerin

Yorgun düşenlerin

İş “nasıl”a kaldıysa o işi oldu bil sen

Az metafizik ama çok pragmatik bir sorudur “nasıl”

İşte Kefirle tanışıklığım kendimle bir iddiayla başladı

Üstelik de yanıt : “ister yudum yudum”

“İster bir dikişte” fütursuzluğunda olunca…

Tadı yoğurt suyu gibi, hatta leziz bile denilebilir

Gereken zamanda içiyor ve dükkânı terk ediyorum

Çıkarken “Elmalı ham çökelek” ilanı gözüme çarpıyor

On beş yaşlarındaki dükkân sahibinden

İlk ham çökeleğimi yiyorum

Afacan şakacı!

Elmalı’da kaç yüzyıl dağdan sahile inmeden

Ham çökelek yiyerek semiren bir halk düşlüyorum

Sahile yanaşmaya korkarak

Kendi Kefr âleminde remilleri çözmeye çalışarak

Bu acayip limanın kuyularına inemeden

Bu şehri bir gün zapt edebilmek için

Yüzyıllarca dağları mesken tutup

Süt içmiş, ham çökelek yemiş, üstüne de kefir içmiş

Günahsız keçi gibi bir halk düşlüyorum

Bir Höyük, bir Tümülüs gibi bir halk

(Çorum’a bir akşamüstü gireceğim İsmail’le)

*

[Baudelaire ve Pasajlar]

Hem zaten sigarayı bırakacağım

Tütüne başlama zamanım geldi

Bir tutam içer içmez hemen

Dimağmın açıldığını fark ediyorum

Bu deneme içimi esnasında

Dükkâncı pasaj içinde bir görünüp bir kayboluyor

Benim görüş mesafem içinde bulunmamayı başarıyor

Biraz silik, biraz sinsi biri gibi

Benim saatlerdir pasajda neler yaptığımı soruyordur kendine

Tam bir kasaba manifaturacısı

Kılıbık kumkuma

Tütünü pasajda bir sandalyeye çöküp içiyorum

Kendimi Baudelaire gibi hissediyorum

*

Umurumda mı dünya?

Ateshgenet’min kapısına oturmuş Hüsrev’i bekliyor

Biraz vakit geçiriyorum

Deneme başarılı olduğu için gidip

Bir ton tütün alıyorum

Bölgenin yıllık istihsalini satın alıyorum

Heybeme, eşeğimin semerine

Kitapların ağırlığı yanına yükleyip

Sokaklarda tüttüre tüttüre ilerliyorum

Dibine kadar dünya!

*

[Kürt Açılımı: 2009 yanılsaması]

Şevval 19

Kürt açılımı bütün hızıyla devam ediyor

Ben bile bu hıza yetişemiyorum

Ben de kendi açılımımı artık hızlandırmalıyım

İmralı’ya alelacele feribotlar kaldırılıyor

Bir avukatlar ordusu geliyor

Tarihte acaba nerede yanlış yaptık bakıyoruz

Ortada “mektuplu çözüm” lafları dolaşıyor

“Görülmüştür”lü bir çözüm…

Vahşi Rubai’ye devam,

Dünü anlatmak için artık sözcükler yetmez

Aysız geceler

Yeni Ay’ı gördüğümüz zaman

Hayırlısıyla Ramazan olacak

Şimdilik beklemedeyiz

Şeriat ya kalkacak ya kalkacak!

Onu biz bir tamîmle değil

Kendi sâlih eserlerimizle kaldıracağız

Salihler Evi’ne artık çok yaklaştım

Kubad Abad’dan selâm olsun herkese

Esselâmınaleykûm!

Harekât planı gereği son hazırlıklarımı tamamladım

Önce Antalya Kartalspor’un

On altı on yedi yaşındaki oyuncularını

Konyaaltı Plajı’nda topladım

Senaryo gereği Ukraynalı turist kızlar

Kayalıklarda fotoğraf çekimi yapacak

Son derece duygusal pozlar verip

Birbirlerinin fotoğraflarını çekeceklerdi

Ben de tepeyi tutacaktım

Maksat Belek, Kundu ve Perge taraflarından gelecek

Askerlerin dikkatini dağıtmak

Karanlıktan da faydalanarak birlikleri

Geç saatlerde Karaalioğlu’na kaydırabilmekti

Kartalspor’un oyuncuları su içinde

Kendilerine ayrılmış bölümde yarı çıplak oynaşıyorlar

Ukraynalı kızların verdiği birbirinden şuh pozların tadını çıkarıyorlar

Ancak Ukraynalı esir kızları bıraktığımız kaya

Benim denetimimde

Süngüleri indirip gerisin geriye

Çıkarma yaptıkları suya geri dönüyorlar

Sahilde manzara içler acısı

Bütün İngiliz ve Avustralya birlikleri,

Anzaklar kamp alanını terk etmiş

Ağaçlıklara çekilmiş durumda

Tel örgülerinden ardından bizim askerlere

Sigara ikram edip sohbet ediyorlar

Puro, naylon çorap ve porno dergi alışverişi

Tüm hızıyla devam ediyor

Tansiyon giderek artıyordu

Açıkta demirlemiş Paris-I gemisi

Bir jest yapıp kalkıp ta Sorbonne’dan gelmiş

Besbelli bir davet veriliyordu

Kont hazretleri uyanmış

Kavalalı Mehmet Ali Pasha’yla birlikte

Vali konağındaki penceresinden

Hal ve gidişâtı seyrediyor

Kendince notlar alıyor sigaralar içiyordu

Limanda ise durum daha da karışıktı

İngilizlerin zamanında toptan alıp istiflediği

Santal ağaçları, Hurma ağaçları ve dev Fillerin

Dev balyaların sevkiyatı durmaksın devam ediyordu

Muhaberattan bazı Ruslar da

Olaylarda gözlemci olarak

Otellerde ön saflarda yerlerini ayırtmışlardı

Votkayla soğuk balık yiyip yüksek sesle bağrışıyorlardı

Durumunun daha da gergin hale gelmemesi için

Ben Kartalspor’a sanatsal içerikli bilgiler veriyor

Tansiyonu düşürmeye çalışıyordum

Fotoğraf sanatının ilerde çok gelişeceğini

Onlar gibi Vatanperver Spor Fırkasının (V.S.F.)

Bir halk hareketi olmasını beklemek yerine

Hamam Firkateyni ulaşıncaya kadar direnebileceklerini

Maçtan sonra duş almak için gittikleri

Soyunma odasında soğuk duş almaları gerektiğini

İleriki çağlarda internet denilen bir aletin icat olunacağını

Ve bu sanatsal içerikli pozları dijital ortamda

İsterlerse dünyanın büyük merkezlerine

Paris, Londra, Pekin gibi moda başkentlerine

Anında pazarlayabileceklerini

İsterlerse kendi sitelerini açıp

Tek başlarına yönetime el koyabileceklerini

Op alımı yapabileceklerini

Eski usul cephe savaşının gusülle biteceğini

Siperlik etkisinden kurtulabildikleri takdirde

Bunu siber ortamda veya uzay boşluğunda

Rahatlıkla yapabileceklerini

Anlatıyordum

Çocuklar anlattıklarıma inanmışa benziyor

Ve Ukraynalı turistlerden umutlarını kesmeleri

Gerektiğini anlar gibi yapıyorlardı

Durum tam denetimimden çıkmak üzereyken

Nihayet onlara moral desteği vermiştim

İçlerinden bazıları kös kös gidip

Yarı beline kadar suya oturdu

Diğerleri de onlara eşlik ve eşeklik etti

Su sıçratıp şakalaşmaya başladılar

Hava artık iyice kararmaya başlamış

Ortalıkta Ukraynalı turistlerin tek tük

Flaş patlamaları dışında top sesleri de duyulmaz olmuştu

Paris I gemisi ışıklandırılmış içerden müzik sesleri geliyordu

Gramofondan Behiye Aksoy’un

“Meye geldim/

Gönülleri fethetmeye geldim” şarkısının

Nağmeleri duyuluyordu

Mısır ve Yunanistan üzerinden

Orta Doğu üzerinde emelleri olan Fransız birliklerini

Sindirmiş gibiydik şimdilik

Ben de kısa günün kârı

Ukraynalı turist esir kızları arkama almış

Elimdeki iki küçük çakıl taşıyla oynuyordum miskin



Bu kadar kahramanlık yeterdi

*

Uzun bir konvoy halinde o aysız gecede

İhtiyari Ateshgenet’den ayrılıyoruz

Harekât planında kararlaştırıldığı üzre

İlk hedefimiz,

İstikâmet Akdeniz!

*

Gecenin ilerleyen saatlerinde konvoy

Karaalioğlu parkı civarındaki

Yerleşim bölgelerinden uzaktaki

Maşhad’ın yakınlarına vardığında

Kaybımız da kazancımız da büyüktü

Hem düşmana hem de kendimize

Ağır hasarlar verdirmiştik

Kazanan gene biz olduk

Yolda yaptığımız alışverişlerle

Yerel halk ak akçe gördü

Durgun ekonomi savaş ekonomisiyle canlandı

Çok canlar alındı çok canlar verildi

Bu memleket böyle kurtarıldı

Gene kale direkleriyle Ateshgenet’yi kurduk

Ruhlarımız şehitlere özgü tatlı bir rehâvet

Ve yumuşak başlılık içindeydi

Konvoy parka konuşlanmış

Kimileri erkenden yatmayı tercih etmişti

Parkta boş bank neredeyse kalmamıştı

Tabii kimse şehit lafını etmiyor

Ama bazıları ailelerine

Antalya Belediyesi önündeki telefon kulübelerinden

Telefonlar ediyordu

O zamanlar daha cep telefonu icat edilmemiş

Sporcular kuyruklar halinde yerlere çömüyor

Ve aileleriyle, sevdikleriyle uzun ve buğulu

Anlaşılmaz derdi ne olan

İçine kapanık, kirpikler nemli

Özlemli konuşmalar yapıyorlardı

Bütün duygusal sömürü gösterileri bitince de

Yine hep bir araya geliniyor

Çocuklar kadar şen, çocuklar kadar yalın

Ve çocuklar kadar temiz, saf,

Günahsız oluveriyorlardı



*

[Kurmaca içinde Kurmaca:

Film Çekimi/ Ekibi]



Ukraynalı kızları da otellerine bıraktık

Artık onlar da Kolonyal Otel’de

Sabaha kadar öteki Ruslarla rulet oynayacaklar

Sabaha artık kazananlar gene bizimle olacak

Bu savaşın aktörlerinin savaşın neden yapıldığına dair

En ufak bir fikri yok zahir

Herkes vatan kurtarma derdinde

Vatan nerde ve kimin vatanı ne nedir soran yok

Her film çekiminde olur böyle şeyler

Senaryoyu okuyan yok, rejisör de kayıplara karıştı

Filmi artık ben idare ediyorum

Sevkiyatları ben yapıyorum

Seferber ettiğim yerli ve yabancı orduların

Orada tesadüfen bulunan turistlerin

Birazcık para kazanmak isteyen esnafın

Ve sokak çocuklarının oluşturduğu bu görkemli

Atmosferde ben kendi filmimi çekmekteyim

Bu daha önce de başıma gelmişti

Film kendi kendini çekmiş

Gayet de iyi olmuştu

Hayata minimum müdahale

Ve işte bir şaheser daha!

Hayat sen muhteşemsin

Hep aramadığım zamanlarda geliyorsun

Ve yanımda hep az kalıp başkalarının koynuna gidiyorsun

Bunu ödeyeceksin fahişe!

Bana sadık olmazsan ben sana neden sadık olayım ki?

*



Ben abluka altına alınmış, işgal altındaki şehirleri severim

İnce bir sahil şeridi, bir Yeşil hat

Silahların gölgesinde

Mayınlı arazilerde tatil içimi açar benim

Her an havai fişekler patlayabilir

İyi fotoğraf kareleri yakalayabilirisiniz

Savaşsız bir hayat boşa geçen

Bomboş bir Transatlantikle Kanada’ya gidip

Ontario’da rezervasyonsuz kalınabilen boş bir otelde

Televizyon seyretmeye benzer

Futbol maçı için ülke dışına çıkmak kadar boş iştir bunlar

Yedi büyük günahtan en büyüğüdür

Recm’i vaciptir!

*

Asıl konumuza dönersek

Casus Belli, ama kim?

Savaş neden çıktı?

Kim yönetiyor bu savaşı?

Kim bu halka bu kadar motorize güç dağıtmış?

Kim bunlara benzini tedarik ediyor?

Bu şehir nasıl silahsızlandırılır?

Laçka olmuş bu şehir

Bütün gece yatıp uyuyor,

Sabah da işe gidecekmiş gibi yapıyorlar erkenden

Ne işiymiş peki bakalım bu?

Sen neyin esnafısın kimin memurusun

Tapu kaydın var mı senin,

Sildireyim mi yoksa seni bu şehirden?

Git evrakını getir bana

Bu millet ancak böyle laftan anlar

Memur zihniyeti n’olacak

Köşeyi dönmeyi bilememiş

At altına bir marka araba

*

Antinous nereye gömülü?

Hangi Allahın cehenneminde tutuyorlar onu binyıllar boyu

Bu çobandan ne istiyorlar?

Vatikan’da heykelleri neden ulu orta sergileniyor?

Hiç mi insaf, hiç mi utanma yok

Bu içine kapanık çocuğu neden ele güne rezil ediyorsunuz?

Bu da nihayetinde bizim evladımız değil mi?

Ha Bythinya ha Bilecik ha Bursa ha Hüdevendigâr

Toprak!

Koca koca imparatorluklar kuruyorsunuz bir de üstüne utanmadan…

*

Sarıhummaya tutulmuş gibi bu düşüncelerle

Karargâhta gözümü uyku tutmuyor

Otağ’da bir aşağı bir yukarı dolaşıyorum



*



Nihayet Ateshgenet’nin kapılarını zorlayabileceğiz belki bu gece

Her şey planlarımızı zamanında ve bir bütün olarak uygulamamıza bağlı

Ancak tek sorun

Maşhad’ın, Meşhed’in,

Ve diğer bütün şehit düşülen yerlerin adresini bulabildiğimiz halde

Artık iyice yakınlarda olması gereken

Kapılarını sabah olmadan zorlamayı sabırsızlıkla beklediğimiz

Sabah olmadan da operasyonu

Bir Cihan savaşına daha sebep olmadan

Barışcıl yollardan tamamlamayı

Şu tarihe bir çeki düzen vermeyi

İçtimai hayatı canlandırmayı

Ümit ettiğimiz Ateşgene’nin

Nerede olduğunu tam olarak biz de bilmiyorduk!

*

Ateshgenet Forever diye yeni bir bar açılmıştı

*

Kapılarını sabah olmadan zorlayacağımız

Ateşgene’nin

Önce kaç kapısı olduğunu iyice hesap etmeli

Giriş ve çıkışları tutmalı

Denetim altına almalı

Başka giriş çıkışlar

Kuyu, tünel, kaçış yolu, limana inen gizli geçitler

Hatta damında bir yağmur deliği bile olsa

Var mı yok mu?

Dumanı hâlâ tütüyorsa eğer

Dumanın hangi bacadan



Hangi yönde tüttüğünü

Bize nasıl olup da ulaştığını

Ve böylesine etkisi altına alabildiğini

İyice, inceden inceye hesaplamamız gerekiyordu

*

Ama Ateşgene kaç kapı?

Kaçkapı Ateşgene!

Artık yalvarıyordum

Ama bunu bir türlü doğru hesaplayamıyorduk

*

[Büfe: Mağara’ya tekrar dönüş/ düşüş denemesi]



Birden Karaalioğlu’nun izbesinde bir büfeye rastladım

Gecenin bu geç vakti hâlâ açık olan

Ve nurdan bir haleyle kaplıymışçasına

Işıl ışıl yanan bu türbe acaba

Ateşgene’nin gizli bir giriş kapısı olabilir miydi?

Parka dozerler getirip istesem köstebek yuvasına çevirebilirdim burayı

Ama savaşı kendi yöntemlerimle bitirmek

Diğer yabancı uyruklu birlikleri ve özellikle de

Şehre artık iyice yerleşmiş olan İtalyan Garnizonunu

Veya hepsi ya bir mühendis ya da bir arkeolog olan İngiliz askerlerini

Uyandırmadan yapmak lazımdı bu işi

İtalyanlar şehir müzesini boşaltmışlar

Her tarafı didik didik etmişler

Tarihi eserleri balyalar halinde Vatikan’a uçuruyorlardı zaten

Onlar arasında Antinous’un cansız bedeni de olabilir miydi acaba?

Antinous’un o bedenden ibaret olmadığını bilecek kadar

Arkeoloji bilgim, dinî hissiyat ve ihtisasa sahiptim

Sokaklarda bile teoloji okurdum

Buralarda bir yerdeydi ama nerede?

Yer altı sularına karışmış bile olsa

Onun dirimini Osiris’le İsis’in evlilik törenlerinden önce bulmalı

Dünyanın çivisini yerine oturtmalı

Halkları yeniden silahsızlandırıp

Barış görüşmelerine başlatmalıydım

Çünkü bugün bu kader benden soruluyordu

Yarın başkasından sorulacak

Sıra bendeydi, biliyordum

Dünya savaşını ben durdurmalıydım

Kaçkapı Ateşgene! diye feryatlarımı



Çocukların duymasını istemiyordum

*



Şimdi şu büfeci çocuklarla birazcık sohbetin

Ne zararı olabilirdi ki?

Hem biraz istihbarat toplardım

Sonra istersek filimden çıkarırdık

Off record olurdu, merdiven altı olurdu kayıtsız kalırdık

Buna müellif-tercümanlar karar verirdi

Ben filmi başa sarardım

Daha ilk sözlerden anlaşıldı ki bunlar bizden, Muşlu

Kürt amcaoğulları idi

Açılım için gelmişler veya gönderilmişlerdi

Önce bir büfe açmışlardı

(Acaba buralarda hiç toprak kazmışlar mıydı?)

Büfeyi açtılar veya kapadılar

Kolileri, cipsleri, tezgâhı içeri koyup

İyice kilitlediler

Benim hâlâ “Kaçkapı Ateşgene” bakışlarla

O zifiri karanlıkta orada beklediğimi görünce de

İçlerinden büyük olanı

O zamanın sömürge Türkçe’siyle

Bana “kam gel” dedi, ya da “gel kam”

Ben de hemen “kam geldim”

Büyük olanının Ateshgenet’den olduğu belliydi

Hatta filmde bir rolü bile olabilirdi

Bu tek sözü benim ona doğru taarruza geçmeme yetti

Ama şimdi savaşta da olsak nihayetinde sivildik

Üstelik bu sefer sivildeki görevim de rol icabı

Pezevenklikti

*



(Bu savaş şartlarına rağmen

Milliyetim, tebâm onun için önemsiz olacak ki

Bana aynı anda hem İngilizce hem de Türkçe hitap etti

Al istediğini seç der gibi teklifsizce

Filmde dublaj sorunu yaşanmayacak)

Ortada sinema sanatının bile göz ardı edemeyeceği

Acımasız bir gerçek vardı

O da şu ki, adamla ikimiz

Aynı pazardan alınmış aynı marka lastik terliği giyiyorduk

Bu bir çeşit amele veya abdest terliği olarak da bilinen

Sıradan bir yazlıkçı terliğiydi

Bu bizi hemen kardeşleştirdi

*



Ortada daha kalkan süngü veya herhangi bir savaş aleti

Miğfer kaleş roketatar mayın detektörü veya

Sivri uçlu herhangi bir cisim olmamasına rağmen

Süngüler indi, iniverdi

Oturup adamla ve birbirinden sevimli iki amcaoğluyla

Muhabbete başladık

“Türkler ve Kürtler” diye söze başladım,

Hitabetteki üstünlüğümü cenkte de sürdürdüm

“Yaşamasını ve savaşmasını delicesine seven iki millet tek Vatan’dır

Bizler et ve tırmık gibiyizdir

İyi yaşar, iyi savaşır ve iyi sevişiriz

(Mihmandar dragomanlar bunu “iyi geriniriz”

Veya “iyi geğiririz” diye not etmiş son iki yüzyıl boyu)

Aslında yaşamın iyisi kötüsü de yoktur

Savaşın da iyisi kötüsü yoktur

Sevişmenin de iyisi kötüsü yoktur

Hepsi birdir ve hepsi iyidir

Bizler hepimiz iyiyiz

Savaşa gelince, kimse asla neden başladığını anlamadığı gibi

Birdenbire nasıl bitiverdiğini de anlamadı

Açılım bir büfeyle gerçekleşiverdi işte

Oraya bir büfe açmayı birinin düşünüvermesi gerekiyormuş işte

Doğru yerde doğru büfe!

İşte zekâ budur, ticaret, dostluk, kazanç kapısı budur!

Bundan herkes kazanır, herkes doyar

Şimdi mesela bu savaş şartlarında bile açık olan

Şu büfe burada olmasaydı

Sen açılım için kalkıp da ta Muş’tan yolu yokuştan

Gelmeseydin, ben gelmeseydim sen gelmeseydin

Ya bu çocukları aileleri göndermeseydi

Eğitimleri yarım kalsaydı

Bu filmde onlara bir rol verilmeseydi

Rol icabı büfecilik yapmasaydınız

Ben de bu senaryoyu okuyup beğenip

Menajerimin de ısrarıyla

Müellifler ne derse desin açık etiğim için

Bu kadar zahmetli bir rolün altına biraz da gönülsüzce girmeseydim

(İnşallah altında kalmam bu muzaffer kumandan rolünün)

Vahşi Rubai başlamamış olsaydı

Bunun bir de Western versiyonu benden istenmemiş olsaydı

İlk bölümleri İran ve Arap ülkeleri televizyonlarında

Bu kadar beğenilmemiş olsaydı

Şimdi biz senle ve bu sevimli yaratıklarla

Tanışmamış olacaktık, di mi?

*

Bu savaş (savaş yok)

Çok mağduru olsa da (mağdur yok)

Bak iyi yaşandı ve bitti (bitti)

Her güzel şeyin, aynı filmlerde olduğu gibi

Bir sonu var Fin / The End

Başlayan şeyler biterler

Sen evvelsiz ve sonrasız olanlara bak

Mesela bizim dostluğumuzu perçinleyen terliklerimiz

Adeta gecenin incileri

Bak nasıl da karanlıkta parıldıyor plastik

Peki şimdi ne yapacağız?

(Çocuklar biraz şaşkın biraz kayıtsız

Kafa sallayıp sözlerimi zaman zaman teyid ederek

Beni dinlediler ama sonradan çok az Türkçe bildiklerini

Daha ziyâde Türkçelerini ilerletmek, pratik yapmak maksadıyla

Benim konuşmama izin verdiklerini anladım

Ama gene de gürültücü Kartalsporlulardan farklı olarak

Beni dinleyen birilerini bulduğumdan

Sözlerimi sonuna kadar tamamlamak istedim)

Peki şimdi ne olacak?

(Onlar da sordu: “peki şimdi n’olacak?”)

Peki ya şimdi n’olacak?

(oh hepimiz bu cümlede hemfikirdik demek,

Asgari bir mutabakata varmıştık)

Olanlar zaten olmuş

Bu savaşı biz çıkarmadık

Bu barışı da biz yapmadık

Savaş sırasında şüphesiz güzel muhabbetlerimiz oldu

Ama n’apalım buraya kadarmış

Barış zamanında da zaten güzel sohbetlerimiz oluyordu

Arada ne fark vardı derseniz

Tarih, Coğrafya, Din Kültürü ve Bilgisi alanlarında

Hepimiz Yüksek Lisans’larımızı tamamladık işte

Doktora derecelerimizi aldık

Topluca bilinçlendik işte

Yurttaşlık bilincimiz gelişti

Ülke meselelerinde söz hakkımız olduğunu anladık

Ve kendi meselelerimize sahip çıkmayı öğrendik

(Tam kendi sözlerime kendim de inanmaya başlarken

İçlerinden büyük olanı beni artık durdurdu)

“Bunların hepsi siyaset ve saçmalık

Aslolan askerliktir!”

Sen de askerliğini pezevenk olarak yapsan görürdün gününü o zaman

A affedersiniz, siz de mi pezevenksiniz? demek istedim ister istemez

Ağzımdan çıkıverdi ama susuverdim

(Birden fark ettim ki tam iki saattir konuşuyordum ama

Ateşgene diye bağırmıyordum sağa sola

Karargâhta, film setinde olduğu gibi,

Kimseyi korkutamıyordum

Sağaltımım iyi gidiyordu)

Tabii ya ne sanıyorsun, dedi

Ruh çürümesi mi Ruh üşümesi mi oldum sanıyorsun

Ben mi istedim böyle olmasını

İçimde kötülük mü vardı yani doğarken

İyi güzel konuşuyorsun kardeşim de, dedim

Pezevenk olarak yapsan da askerliğini

Askerlik askerliktir, yaşam gibi hiç bitmez

Zaten askerliğin savaşla bir alakası da yoktur

Zira savaşı asla askerler çıkarmaz

Askerler de bitiremez, buna güçleri yetmez

Tabiat kanunlarıyla alakalıdır bu

Bizim savaşımız sevişme türü şeylerle ilgilidir

Nasıl desem, bak mesela

Mesela sevişme için türlü bahaneler uydurulabilir

Hepsi de sonuç olarak sevişme içindir

Ve eşit derecede doğru bahaneler, geçerli sebeplerdir

Sonuçta sevişecen ve bir şekilde ölecen

Bundan kaçış yok

Özellikle de söz konusu bu iki millet için durum bu

(Hepsinin biraz kafası karışmış gibiydi

Ama sevişme konusunda hemfikirdik

Zaten hitabet sanatında bir konuşmanın amacı da

Herhangi bir konuda hemfikir olmaktır

Mantık sadece buna aracı olur

Önemli olan niyettir

Zaten olmuş bitmiş bir savaştan ne gibi bir sonuç çıkar ki

Olan olmuştur

Fîhi Mâfih, sadece kendisine benzer

O türeyimsel değildir, türememiştir,

Kendinden de bir şey türemez, türetilemez

O odur, ben ben olanım diyen bir babayiğit var mı?

Biz önümüzdeki savaşa bakacağız artık!

Ah ne kadar da Tanrı’ya özeniriz aslında

*

Şimdi durum özellikle de benim cephede pek parlak görünmüyor

İstihbarat için gidip nasihât verdim

Çok konuştum Atinalılar gibi

Çok koştum Ispartalılar gibi

Artık susmam gerekiyor



*

Savaşta uyku ha! Vatan haini misin sen yoksa?

Ben bir görev icabı buradayım

Hadrianus Mücevherat’a bir giriş kapısı bulmalıyım

Antinous’un yeniden doğmuş hali olduğu söylenen

Kubad Abad’ı

Ateşgene rahiplerinin elinden kurtarmalıyım

O kapı ki asırlardır hiçbir ölümlüye açılmamış

Rahipler de yer yarılmış yerin dibine girmiş

Yarım ay ve hilâl biçimli pencereler içerden tıkanmış

Yer ve hilâl ay (kendimi şiir yazmamak için zor tutuyorum)

*



[Hücre evine iniş]



İşaretler havada kayboluyor sonra gene ortaya çıkıyordu

Yazdığı kâğıtları da sonradan kül tablasında yakarak imha ediyordu

Bu evde daha çok giz daha çok iz vardı

Duvarda besbelli bir el belirdi

Mene Tekel Ufarsim yazıyordu

Geheimnis’in merkezi ve iğvam için seçilen yer burası olmalıydı

*

Ay’ın kendine çektiği yer altı sularının etkisiyle

Kapatıldığımız bu oda mezarında

Büyük bir yolculuk, büyük bir eğlence hazırlığındaydık sanki

Ateşgene nereye?

Düğün günü geldi mi?

O an öyle büyük bir şûa gördüm ki

Hemen amele yanığı oldum

**



İşgal kuvvetlerine verdiğim ifadede

“Pişman değilim” diyecektim

İfademe yazılmasını isterim ki,

Sağır-dilsiz ha bire not alıyordu

Muşlu da arada tansiyonumu kontrol ediyordu

Yazın dedim,

Ben kendimde değilim ama siz yazılın dedim:

“Ben Ateşgene Rahibi Kubad Abad,

Hacer soyundan, İsmailiye kolundan habibî muhibbî

Kayıp kabile,

Yok edilmiş ırkım adına konuşuyorum,

Antinous’un yeniden dünyaya gelmişi,

Bythinya’lı bir çobandır aslım,

Aslıma Kerem Varıma yoğum diyorlar

Parkın içinden inilerek girilen bu hücre evinde,

Kürt, Laz, Lasha hatta biraz önce eve toplaşan

Urfalı Kelaynak ve Mardinli Tâvus kuşu görünümünde

Yeni dostlarımın önünde

Bildiğim bütün kolbastı, hoptek ve

Rize Trabzon sallamalarını bilerek isteyerek yaptım,

Hemşin Pişman değilim

Vatan sağ olsun!

Tarih’in yarısı bizi yargılasın!

Öteki yarısı da alkışlasın

Böylece Milletlerin Anası değişmeden

Milletlerin Arası gene bulunsun

Yaşasın Zehra Ana, yaşasın İsmail kardeş

Aytaç yargılanmasın taçlandırılsın

Ay’a gene tacı takılsın

Analık hükümran olsun

Nermin’in yarısı Zehra yarısı Sibele olsun

Milletler buluşsun

Kuleler yapılsın

Diller konuşsun

(sâhi diller nasıl nefes alırlar birbirlerinin dillerinden?)

Milletlerin kursağı doysun

Analar gün görsün

Okuyana işaretler gönderen Yüce El ve Göz adına

Ah Fatima!

Âli Rabbimiz adına

*



(Konuşmamın bu kadar büyük bir etki yapacağını

Ve büyük bir izleyici kitlesinin beni dinlediğini

Herkesin Beni Hür Sinemalarına akın edeceğini

O an hiç düşünememiştim doğrusu

Rolümü içimden geldiği gibi oynayıp son tiradımı da yapmıştım

Kameraların çekim yaptığından

Offcours off record, haberim yoktu doğrusu)